Απόστολου Καλδάρα - Μικρά Ασία

Το 1972, πενήντα χρόνια μετά την Μικρασιατική καταστροφή, κυκλοφόρησε ένας αριστουργηματικός δίσκος, ο οποίος συμπεριλαμβάνεται στους κλασσικούς του ελληνικού τραγουδιού. Τίτλος του "Μικρά Ασία". Η μουσική είναι του Απόστολου Καλδάρα και οι στίχοι του Πυθαγόρα. Τα τραγούδια του δίσκου ερμήνευσαν ο Γιώργος Νταλάρας και η Χαρούλα Αλεξίου,  που ουσιαστικά έκανε το ντεμπούτο της στη δισκογραφία.

Τα τραγούδια του δίσκου είναι:

1. Μες στου Βοσπόρου τα στενά- Γ. Νταλάρας

2. Οι καμπάνες της Αγιας Σοφιάς-Γ. Νταλάρας 

3. Δυο παλικάρια απ' τ' Αϊβαλί-Χ. Αλεξίου 

4. Η προσφυγιά-Γ. Νταλάρας 

5. Πέτρα πέτρα χτίσαμε-Γ. Νταλάρας 

6. Η Σμύρνη-Γ. Νταλάρας

7. Γιορτή ζεϊμπέκηδων-Γ. Νταλάρας 

8. Το σπίτι μου το πατρικό-Γ. Νταλάρας 

9. Πήρε φωτιά το Κορδελιό-Χ. Αλεξίου

10. Τι να θυμηθώ τι να ξεχάσω-Γ. Νταλάρας

11. Μαρμαρωμένος βασιλιάς-Χ. Αλεξίου

Στο τραγούδι με τίτλο "Τι να θυμηθώ τι να ξεχάσω" αφηγείται με την επιβλητική φωνή του ο Γιάννης Φέρτης και στη δεύτερη φωνή είναι ο ίδιος ο Απόστολος Καλδάρας.

Τραγούδια λαϊκά, με απλό και άμεσο λόγο. Οι στίχοι του Πυθαγόρα, ενός μεγάλου στιχουργού που δυστυχώς "έφυγε" νωρίς, αγγίζουν την καρδιά του ακροατή. Τα λόγια αυτά σε συνδυασμό με την υπέροχη μουσική του Καλδάρα, αλλά και την ξεχωριστή ενορχήστρωση με παραδοσιακά όργανα (σαντούρι, ταμπουράς, κανονάκι) απογείωσαν τον δίσκο. Ο κόσμος τον αγάπησε και τον έκανε χρυσό αφού ξεπέρασε σε πωλήσεις τα 50.000 αντίτυπα. Ίσως δεν είναι πολύ γνωστό ότι τα τραγούδια του δίσκου αρχικά επρόκειτο να τα τραγουδήσει ο Στέλιος Καζαντζίδης. Όμως, η συνεργασία αυτή δεν ευοδώθηκε και τελικά κλήθηκαν ο Νταλάρας και η Αλεξίου.

Πηγή φωτογραφίας

Ας δούμε λίγο πως οι δημιουργοί του εμπνεύστηκαν το δίσκο αυτό.

Ο Καλδάρας, σύμφωνα με όσα λέει ο Λευτέρης Παπαδόπουλος, εμπνεύστηκε από το δράμα των προσφύγων της Μικράς Ασίας, τους οποίους έζησε στα Τρίκαλα όπου και γεννήθηκε. Έτσι αποφάσισε να φτιάξει ένα δίσκο με θέμα την εθνική αυτή τραγωδία και τον ξεριζωμένο ελληνισμό. Ζήτησε από τον Πυθαγόρα να γράψει τους στίχους. 

Από το βιβλίο του Άγγελου Αξιώτη με τίτλο "Πυθαγόρας, 30 χρόνια τραγούδια" μαθαίνουμε ότι ο Πυθαγόρας μπορεί να γεννήθηκε οκτώ χρόνια μετά τη Μικρασιατική καταστροφή, ωστόσο η μάννα του πέρασε τα γυμνασιακά της χρόνια στη Σμύρνη και σπούδασε δασκάλα. Εκεί υπηρετούσε κι ο πατέρας του, ως έφεδρος αξιωματικός.  Η μάνα, δεν σταματάει να διηγείται στα παιδιά της τη συμφορά του Ελληνισμού, τον όλεθρο, τον ξεριζωμό, το σκόρπισμα των οικογενειών.  Οι μνήμες από τα λόγια της μάνας του μετουσιώθηκαν σε στίχους που συγκλόνισαν καρδιές.

Ο Απόστολος Καλδάρας αναφερόμενος σ' αυτή τους τη συνεργασία, είπε για τον Πυθαγόρα: «Θα υπενθυμίσω μόνο το έργο του "Μικρά Ασία" που είχα την τύχη να μελοποιήσω εγώ, που συγκίνησε το πανελλήνιο και που... με τόσο μεγάλη μαεστρία, στα στενά πλαίσια ενός δίσκου βέβαια, επεξεργάστηκε το θέμα της Μικρασιατικής Καταστροφής και που μόνο αυτό στάθηκε αρκετό να του ανοίξει την πόρτα για το Πάνθεον των μεγάλων του λαϊκού στίχου.»

Ο δίσκος επανεκδόθηκε σε CD το 2004. Στο σημείωμα της νέας έκδοσης, ο ποιητής Λευτέρης Παπαδόπουλος γράφει: "... Διότι ο Πυθαγόρας ήταν ο πιο κατάλληλος για να γράψει ένα καθαρά λαϊκό έργο, χωρίς να παρεισφρύσουν στους στίχους του φιλολογικές "κορώνες", που θα νόθευαν και θα γίνονταν λιγότερο κατανοητές από το μεγάλο κοινό. [...] Με τη Μικρά Ασία, όμως, ο Πυθαγόρας πέρασε σε ένα άλλο επίπεδο. Γιατί το έργο αυτό, με την αποφασιστική δική του συμβολή, βρέθηκε στα χείλη όλων των Ελλήνων και ο δίσκος, φυσικά, εμπορικά εκτοξεύτηκε στα ύψη!"  

Παραθέτω αποσπάσματα κάποιων τραγουδιών. Λόγια που αποτελούν μαρτυρίες μιας τραγικής εποχής για την Ελλάδα και προκαλούν ρίγος και συγκίνηση.

"Σε ποια πέτρα σε ποιο χώμα 

να ριζώσεις τώρα πια 

κι απ’ το θάνατο ακόμα 

πιο πικρή είσαι προσφυγιά", 

από το τραγούδι "Προσφυγιά" 

"Η Σμύρνη μάνα καίγεται 

καίγεται και το βιος μας 

ο πόνος μας δε λέγεται 

δε γράφεται ο καημός μας

  

Ρωμιοσύνη ρωμιοσύνη 

δε θα ησυχάσεις πια 

ένα χρόνο ζεις ειρήνη 

και τριάντα στη φωτιά", 

από το τραγούδι "Η Σμύρνη"

"Τούρκος εγώ κι εσύ Ρωμιός 

κι εγώ λαός κι εσύ λαός 

εσύ Χριστό κι εγώ Αλλάχ 

όμως κι οι δυο μας αχ και βαχ", 

από το τραγούδι "Μες του Βοσπόρου τα στενά"

"Πέτρα πέτρα χτίσαμε μια φτωχή γωνιά 

τη ζωή μας κλείσαμε μες στην Κοκκινιά 

δάκρυ δάκρυ φτάσαμε ως τη λησμονιά 

τι είμασταν ξεχάσαμε 

μες στην Κοκκινιά  

Μα το βράδυ που `ρχεται 

τ’ όνειρο μας παίρνει 

στην Πέργαμο μας φέρνει 

και στο Μαρμαρά"

από το τραγούδι "Πέτρα πέτρα χτίσαμε"

Διάλεξα για να ακούσουμε το τραγούδι με τίτλο "Μαρμαρωμένος Βασιλιάς" με τη συγκλονιστική Χαρούλα Αλεξίου.

Πηγές 1 2 3