Αφιέρωμα στον Μάριο Τόκα

Ο Μάριος Τόκας ήταν μουσικοσυνθέτης που γεννήθηκε στη Λεμεσό της Κύπρου στις 8 Ιουνίου το 1954. Σπούδασε μουσική στο Εθνικό Ωδείο και ήταν απόφοιτος της Φιλοσοφικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών. Ασχολήθηκε με τη μουσική από τα μαθητικά του χρόνια γράφοντας τραγούδια για τις παραστάσεις στο σχολείο και τις παρέες του. 

Η τουρκική εισβολή του 1974 τον βρίσκει φαντάρο: «Είναι μια περίοδος που μου άφησε τραυματικές εμπειρίες» λέει ο ίδιος σε μια συνέντευξή του «τα γεγονότα εκείνα και η γεμάτη πίκρα ζωή, είναι πηγές έμπνευσης για κάποια από τα έργα μου» συνεχίζει ο ίδιος. Βαθύτατα πολιτικοποιημένος, ο Μάριος Τόκας άρχισε να γυρίζει από πόλη σε πόλη κάνοντας συναυλίες για να εμψυχώσει τους συμπατριώτες του και να μαζέψει χρήματα για την ανακούφιση των προσφύγων.

Μετά από θητεία 38 μηνών, ο Μάριος Τόκας απολύεται από το στρατό και το Σεπτέμβριο του 1975 συνεχίζει τις σπουδές του στο Εθνικό Ωδείο και τη Φιλοσοφική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών. Γράφει τραγούδια και προσπαθεί στις δισκογραφικές εταιρίες να βγάλει τον πρώτο του δίσκο. 

Ώσπου το 1978, ο Μανώλης Μητσιάς λέει τα πρώτα του λαϊκά τραγούδια. Ο δίσκος είχε τίτλο «Τα τραγούδια της παρέας».  Τραγούδια απλά, καθημερινά, όπως ακριβώς λέει ο τίτλος τους. Σημειωτέον, η δεύτερη φωνή στα τραγούδια είναι της υπέροχης Λιζέττας Νικολάου. Τραγούδια όπως ο "Αλήτης", το "Φωνάζουν οι γειτόνοι" και το "Σαν τρένα" ακούγονται ακόμη.

Σταθμός στη διαδρομή του υπήρξε η γνωριμία του με τον ποιητή της ρωμιοσύνης Γιάννη Ρίτσο, που του εμπιστεύθηκε ανέκδοτα ποιήματά του με γενικό τίτλο «Πικραμένη μου γενιά», ένα δίσκο που κυκλοφόρησε το 1981, με ερμηνευτή το Λάκη Χαλκιά.

Πηγή φωτογραφίας

Ακολουθούν και άλλα μουσικά έργα σε ποίηση Κώστα Βάρναλη, Κώστα Καρυωτάκη, Κώστα Μόντη, Θεοδόση Πιερίδη, Τεύκρου Ανθία, Κυριάκου Χαραλαμπίδη, Μιχάλη Πασιαρδή και άλλων. Σημαντική είναι η παρουσία του και στη μουσική επένδυση πολλών θεατρικών και κινηματογραφικών έργων όπως τα έργα «Δόνα Ροζίτα» και «Γέρμα» του Φρεδερίκο Γκαρσία Λόρκα και στις «Θεσμοφοριάζουσες» του Αριστοφάνη. 

Το 1980, γράφει ένα παιδικό δίσκο, με τίτλο "Άρες, μάρες, κουκουνάρες".

 «Θέλω να πω ότι έχω ιδιαίτερη αδυναμία σε ό,τι αφορά στα παιδιά», λέει ο ίδιος. Η δουλειά αυτή σε στίχους Φώντα Λάδη τραγουδήθηκε από την Τάνια Τσανακλίδου. Χαρακτηριστικό δείγμα το τραγούδι με τίτλο «Τα στρατιωτάκια». «Τα τραγούδια αυτά κουβαλάνε την πίκρα της Κύπρου. Τα στρατιωτάκια δεν είναι ένα τραγούδι χαρούμενο», συνεχίζει ο Τόκας, «βγάζει όμως μηνύματα και αγγίζει ευαισθησίες».

Πηγή φωτογραφίας

Από τα τέλη της δεκαετίας του ’80 και μετά, οι επιτυχίες διαδέχονται η μία την άλλη και η μουσική του απλώνεται γρήγορα και ταξιδεύει παντού, όπου υπάρχουν Έλληνες. Οι δισκογραφικές του δουλειές πολλές και σημαντικές. Τραγούδια όπως «Αννούλα του χιονιά», «ο Αλήτης», «Σ’ αγαπώ σαν το γέλιο του Μάη», «Η νύχτα μυρίζει γιασεμί», «Σαν τρελό φορτηγό», «Εξαρτάται», «Το σημάδι», «Σ’ αναζητώ στη Σαλονίκη», «Τα λαδάδικα», «Θάλασσες», «Δίδυμα Φεγγάρια», «Μια στάση Εδώ», «Ψηλά τα χέρια», «Βίος Ανθόσπαρτος», «Επιστροφές-καταστροφές», «Φαντάσου», «Μια βροχή», «Της μοναξιάς οι σκλάβοι» φέρνουν την απόλυτη καθιέρωση στο μουσικό στερέωμα. 

Τα τραγούδια του ερμήνευσαν τα μεγαλύτερα ονόματα στο μουσικό στερέωμα της Ελλάδας: Δημήτρης Μητροπάνος, Γιάννης Πάριος, Γιώργος Νταλάρας, Μανώλης Μητσιάς, Πασχάλης Τερζής, Γλυκερία, Χάρις Αλεξίου, Δήμητρα Γαλάνη, Αντώνης Καλογιάννης, Τόλης Βοσκόπουλος, Μαρινέλλα, Στέλιος Διονυσίου, Αλέκα Κανελλίδου, Κατερίνα Κούκα, Θέμης Αδαμαντίδης, Βασίλης Σκουλάς. 
Το 1984 κυκλοφορούν τα "Μικρά ερωτικά" με ερμηνευτή τον Αντώνη Καλογιάννη. Υπέροχες μελωδίες και δυο τραγούδια που αγαπήθηκαν πολύ. Το "Σ' αγαπώ" με τη συμμετοχή της Μαρινέλας και η "Αννούλα του χιονιά".

Το 1992 κυκλοφορεί "Η εθνική μας μοναξιά", μια δουλειά με ερμηνευτή τον Δημήτρη Μητροπάνο. Τραγούδια όπως το «Σ' αναζητώ στη Σαλονίκη», ίσως το καλύτερο τραγούδι, όχι μόνο του δίσκου, αλλά γενικά του Μάριου Τόκα, το "Θάλασσες", το «Κράτα καρδιά μου ενός λεπτού σιγή», το ομώνυμο κομμάτι-χωρίς να υστερούν και τα υπόλοιπα-τραγουδήθηκαν, τραγουδιούνται και θα παραμείνουν αθάνατα!

Την μεγάλη επιτυχία αυτού του δίσκου συμπληρώνει μια νέα. Το 1994 κυκλοφορεί ο δίσκος με τίτλο "Παρέα μ' έναν ήλιο". Ερμηνευτής και πάλι ο μοναδικός Δημήτρης Μητροπάνος. Τα «Λαδάδικα»,  «Το ζεϊμπέκικο του αρχάγγελου», «Τον Αύγουστο που μου χρωστάς» είναι μερικά από τα τραγούδια που λατρεύτηκαν.

Η κορυφαία στιγμή στην καριέρα του είναι το 1996, όταν ο Τόκας πηγαίνει στο Άγιον Όρος και εκεί , συγκλονισμένος από τα χειρόγραφα που βρήκε και μελέτησε, έγραψε το συμφωνικό έργο «Θεογεννήτωρ Μαρία», το οποίο παρουσιάστηκε μεταξύ άλλων και στον Καθεδρικό Ναό του Αγίου Στεφάνου της Βιέννης (2002), στο πλαίσιο της ένταξης της Κύπρου στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Στον ιστορικό αυτό ναό, για πρώτη φορά ακούστηκε ελληνική μουσική. Ο Τόκας θεωρεί εκείνη την ημέρα ως την κορυφαία στιγμή στην καριέρα του. Για το κορυφαίο αυτό έργο, ο κορυφαίος Έλληνας μουσικός, Μίκης Θεοδωράκης, έγραψε «ο Μάριος Τόκας, πάντα στηριγμένος στις ρίζες της ελληνικής μας παράδοσης, δημιούργησε και δημιουργεί έργα γνήσια ελληνικά. Οι μελωδίες του έχουν κάτι από τον ουρανό, τη θάλασσα, τον ίδιο τον βράχο του Άθω».

Σημαντικά έργα του για την Κύπρο είναι: «Ψυχή τε και σώματι» Μελοποιημένα ποιήματα των απαγχωνισθέντων αγωνιστών της ΕΟΚΑ, Ευαγόρα Παλληκαρίδη, Αντρέα Ζάκου και άλλων. «Φωνή πατρίδας» Τραγούδια σε ποίηση Κώστα Μόντη, Θεοδόση Πιερίδη και Νεσιέ Γιασίν. Τα τραγούδια «Ανασήκωσε την πλάτη Πενταδάχτυλε» και «Η δική μου η πατρίδα» σημαδεύουν τη σύγχρονη κυπριακή ιστορία. «Αμμόχωστος Βασιλεύουσα» σε ποίηση Κυριάκου Χαραλαμπίδη.

Πηγή φωτογραφίας

Ο Μάριος Τόκας βραβεύτηκε από τον Πρόεδρο της Κυπριακής Δημοκρατίας, Γλαύκο Κληρίδη (2001) με το «μετάλλιο εξαίρετης προσφοράς στην πατρίδα» που αποτελεί την ύψιστη τιμή της κυπριακής πολιτείας. Μεταξύ άλλων διακρίσεων, πήρε και το βραβείο «Γιάννος Κρανιδιώτης» (2002). Πέθανε την Κυριακή του Πάσχα, στις 27 Απριλίου του 2008, έπειτα από πολύμηνη μάχη με τον καρκίνο σε ηλικία μόλις 54 χρόνων.. 

Τέσσερα χρόνια μετά τον πρόωρο θάνατό του, κυκλοφορεί μια επιλογή ανέκδοτων τραγουδιών του σε συνδυασμό με κάποια παλαιότερα., με τίτλο "Ήλιος κόκκινος". Δώδεκα τραγούδια ηχογραφήθηκαν και τα τραγούδησαν κατ' επιθυμία του ιδίου, οι βασικοί σπουδαίοι ερμηνευτές Δημήτρης Μητροπάνος, Γιάννης Πάριος και Πασχάλης Τερζής, που του χάρισαν μεγάλες διαχρονικές επιτυχίες στην διάρκεια της καριέρας του και ο νεώτερος Γιάννης Κότσιρας, με τον οποίο ο Μάριος Τόκας σχεδίαζε να συνεργαστεί.

Πηγή φωτογραφίας

Διάλεξα ένα από τα τόσα υπέροχα τραγούδια του για να ακούσουμε, ερμηνευμένο από τον αγαπημένο και αλησμόνητο Δημήτρη Μητροπάνο. Τίτλος του «Τον Αύγουστο που μου χρωστάς» με στίχους του Φίλιππου Γράψα.

Τον Αύγουστο που μου χρωστάς, τον ξέχασες 
σ’ απόσταση αναπνοής και μ’ έχασες 
κι αυτό το καλοκαίρι χαραμίστηκε 
φθινόπωρο κι η αγάπη μας βυθίστηκε