Τα πολυφωνικά τραγούδια (Γιάννη μου το μαντήλι σου)

Ο πόνος της ξενιτιάς εκφρασμένος μέσα από τα τραγούδια. Πόνος γι' αυτούς που έφευγαν, αλλά και γι' αυτούς που έμεναν. Τα τραγούδια λυτρωτικά!!

Ένα από τα πιο γνωστά τραγούδια της ξενιτιάς διάλεξα γι' αυτήν την εγγραφή. Τραγουδισμένο από το Πολυφωνικό της Ηπείρου από τα κτίσματα Πωγωνίου. 
 Αφιερώστε λίγο χρόνο για να ακούσετε τα λόγια.

Γιάννη  μου  το  Γιάννη  μου  το  Γιάννη  μου  το  μαντήλι  σου, 

τι  το  'χεις  λερωμένο  μωρέ  Γιά ...;  Γιάννη  μου, 

τι  το  'χεις  λερωμένο  ωχ  λεβέ ...;  λεβέντη  μου.

Το  λέρωσε  το  λέρωσε  το  λέρωσε(ν)  η  ξενιτιά, 

τα  έρημα  τα  ξένα  μωρέ  Για ...;  Γιάννη  μου, 

τα  έρημα  τα  ξένα  ωχ  λεβέ ...;  λεβέντη  μου.

Για  δε  το  πλέ ...;   για  δε   το  πλέ ...;  για  δε  το  πλένεις  με  νερό, 

για  δε  το  σαπουνίζεις  μωρέ  Γιά ...;  Γιάννη  μου, 

για  δε  το  σαπουνίζεις  ωχ  λεβέ ...;  λεβέντη  μου.

Δώσ'  μου το 'μέ ...;  δώσ'  μου  το  'μέ ...;  δώσ'  μου  το  'μένα  Γιάννη  μου, 

να  σου το  μοσχοπλύνω  μωρέ  Γιά ...;  Γιάννη  μου, 

να  σου  το  μοσχοπλύνω  ωχ  λεβέ ...;  λεβέντη  μου.

Πέντε  ποτά ...;  πέντε  ποτά ...;  πέντε  ποτάμια  το  'πλεναν, 

και  'βαψαν  και  τα  πέντε  μωρέ  Γιά ...;  Γιάννη  μου, 

και  'βαψαν  και  τα  πέντε  ωχ  λεβέ ...;  λεβέντη  μου.

Εκεί  περνά ...;(ν)εκεί  περνά ...;(ν)εκεί  περνάει  ένα  πουλί, 

και  'βαψαν  τα  φτερά  του  μωρέ  Γιά ...;  Γιάννη  μου, 

και  'βαψαν  τα  φτερά  του  ωχ  λεβέ ...;  λεβέντη  μου.

Και  'χάθει  ο  ή ...;  και  'χάθει  ο  ή ...;  και  'χάθει  ο  ήλιος  ο  μισός, 

και  το  φεγγάρι  ακέραιο  μωρέ  Γιά ...;  Γιάννη  μου, 

και  το  φεγγάρι  ακέραιο  ωχ  λεβέ ...;  λεβέντη  μου.

*****

Πολυφωνικό τραγούδι είναι, όπως λέει και η λέξη τραγούδι, από πολλές φωνές τραγουδισμένο. Θυμίζει λίγο το χορωδιακό, αλλά υπάρχουν μεταξύ τους κάποιες διαφορές. 

Τα πολυφωνικά τραγούδια έχουν βάση τους τις πενταφθογγικές κλίμακες.

Η εκτέλεση τους γίνεται από ομάδα αντρών ή γυναικών ή και από τις δυο μαζί χωρίς συνοδεία μουσικών οργάνων. Οι φωνές που χρειάζονται για να τραγουδηθεί το πολυφωνικά τραγούδι είναι:

1. Του πάρτη, αυτός έχει την κύρια μελωδία του τραγουδιού και 

αρχίζει  το τραγούδι. Λέγεται και προλογιστής. 

2. Του κλώστη ή γυριστή, το τραγούδι το γυρίζει μελωδικά. 

3. Οι ισοκράτες 3η φωνή, αυτοί κρατούν το ίσο και εμπλουτίζουν το σύνολο αρμονικά. 

Οι μελωδικές γραμμές του πολυφωνικού τραγουδιού, Βορειοηπειρωτικού ή Πωγωνίσιου, χτίζονται πάνω στην διφθογγική κλίμακα, που τη χρήση της πρέπει να αναζητήσουμε στην αρχαία Ελλάδα. 5φθογγικές κλίμακες συναντούμε επίσης στα τραγούδια της κάτω Ιταλίας και στην παραδοσιακή μουσική άλλων λαών. Γνωστό είναι επίσης ότι πολύ σύγχρονοι συνθέτες έγραψαν έργα πάνω σ' αυτή. Τρανά παραδείγματα ο Ούγγρος Bela Βardok και επίσης ο Kohdaly. Τέλος υπενθυμίζουμε τη χρήση της 5 φθογγικής κλίμακας στη Jazz. 

Ιδιαίτερο χαρακτήρα παρουσιάζει το πολυφωνικό τραγούδι της Βορείου Ηπείρου και του Πωγωνίου με τον προλογίζοντα τραγουδιστή της εκάστοτε μελωδικής φράσης και κατόπιν με τη χορωδιακή εκτέλεση, με τραγούδι δεύτερη φωνή και ίσο και κλώσμα που δένει τις φωνές πηγαίνοντας πάνω και κάτω αϊτό το ίσο ως την υποτονική του τραγουδιού ή την έβδομη προς τα πάνω, σαν τον κλώστη των νημάτων που σέρνοντας δώθε κείθε την κλώστρα σχηματίζει υφάδι για τον αργαλειό. 

Ο τελετουργικός του χαρακτήρας είναι σαν χορικό με τον κορυφαίο να προλογίζει και τον χορό που ακολουθεί και ολοκληρώνει τα μουσικά και ποιητικά θέματα. 

Πανάρχαιο μουσικό μνημείο, αναφέρει ο Σίμων Καράς, μαρτυρούμενο από την πενταφθογγική του κλίμακα, θέτει πρόβλημα κατά πόσο ήταν κατ' αρχήν πολυφωνικό κι αν έχει σχέση προς την εκκλησιαστική μας μουσική προς την οποία παρουσιάζει αναλογίες φωνών, τραγούδι, δεύτερη φωνή και ίσο.

Πηγή: http://www.morfesekfrasis.gr