Κυριακή 30 Μαρτίου 2014

Μάρτιαι Ειδοί


Τα μεγαλεία να φοβάσαι, ω ψυχή. 
Και τες φιλοδοξίες σου να υπερνικήσεις 
αν δεν μπορείς, με δισταγμό και προφυλάξεις 
να τες ακολουθείς. Και όσο εμπροστά προβαίνεις, 
τόσο εξεταστική, προσεκτική να είσαι.  

Κι όταν θα φθάσεις στην ακμή σου, Καίσαρ πια· 
έτσι περιωνύμου ανθρώπου σχήμα όταν λάβεις, 
τότε κυρίως πρόσεξε σα βγεις στον δρόμον έξω, 
εξουσιαστής περίβλεπτος με συνοδεία, 
αν τύχει και πλησιάσει από τον όχλο 
κανένας Αρτεμίδωρος, που φέρνει γράμμα, 
και λέγει βιαστικά «Διάβασε αμέσως τούτα, 
είναι μεγάλα πράγματα που σ' ενδιαφέρουν», 
μη λείψεις να σταθείς· μη λείψεις ν' αναβάλεις 
κάθε ομιλίαν ή δουλειά· μη λείψεις τους διαφόρους 
που χαιρετούν και προσκυνούν να τους παραμερίσεις 
(τους βλέπεις πιο αργά)· ας περιμένει ακόμη 
κ' η Σύγκλητος αυτή, κ' ευθύς να τα γνωρίσεις 
τα σοβαρά γραφόμενα του Αρτεμιδώρου.

Κωνσταντίνος Καβάφης

Ειδοί-Ρωμαϊκός όρος αρχικά για την πανσέληνο των μηνών όταν αυτοί ήταν σεληνιακοί και μετά για το τρίτο δεκαήμερο του μήνα-όπως και για την 13η του μηνός στους μήνες που είχαν 30 ημέρες και για την 15η τους υπόλοιπους μήνες
Αι ειδοί του Μαρτίου : δυσοίωνη ημερομηνία μετά τη δολοφονία του Καίσαρα στις 15 Μαρτίου

15 Μαρτίου του 44 μ.Χ. δολοφονήθηκε ο Ιούλιος Καίσαρας. Ο οιωνοσκόπος Σπουρίννας είχε πει στον Καίσαρα να φυλάγεται από τις Ειδούς του Μαρτίου. Το βράδυ της 14ης σε συγκέντρωση φίλων στο σπίτι του, η συζήτηση περιστράφηκε γύρω από το ποιος θάνατος είναι ο καλύτερος. «Ο απροσδόκητος», ήταν η γνώμη του Καίσαρα. Το πρωί της 15ης η Καλπουρνία τον παρακάλεσε να μη πάει στην Σύγκλητο εκείνη την ημέρα γιατί είχε δει στον ύπνο της ότι τον κρατούσε στην αγκαλιά της σφαγμένο. 


Οι ιερείς ήρθαν και είπαν ότι οι οιωνοί ήταν απαίσιοι. Αλλά ο εκ των συνωμοτών Δέκιμος Βρούτος περιγέλασε γυναίκες και ιερείς κι έπεισε τον Καίσαρα να μεταβεί την Σύγκλητο, έστω για ν’ αναβάλει την συνεδρίαση. Ενώ προχωρούσαν, είδε ο Καίσαρ τον οιωνοσκόπο και τον ειρωνεύτηκε : «Οι Ειδοί του Μαρτίου ήρθαν». Ο Σπουρίννας απάντησε «Ναι, ήρθαν, αλλά δεν πέρασαν». 

Στην πορεία τους το πλήθος που συνωστιζόταν γύρω από τον Καίσαρα ήταν μεγάλο.  Ο Έλληνας σοφιστής Αρτεμίδωρος ο Κνίδιος, που είχε σχέσεις με ανθρώπους του περιβάλλοντος του Βρούτου και είχε μάθει για την συνωμοσία, πλησίασε πολύ κοντά και του έδωσε ένα σημείωμα λέγοντας «Διάβασέ το αυτό, Καίσαρ, ο ίδιος και γρήγορα. Λέει για σπουδαία πράγματα που σ’ ενδιαφέρουν». Ο Καίσαρ προσπάθησε να το διαβάσει αλλά οι εκδηλώσεις του πλήθους ήταν τόσες που δεν μπόρεσε. 


Μπήκε στην Σύγκλητο κρατώντας το σημείωμα. Όταν ο Καίσαρ κάθισε στο έδρανό του, οι συνωμότες τον περικύκλωσαν, τον χτύπησαν όλοι για να έχουν όλοι συμμετοχή στον φόνο. Όταν είδε και τον Βρούτο να ορμά εναντίον του είπε στα Ελληνικά «Και συ, τέκνον ;» και σκέπασε το κεφάλι του με την τήβεννο. Δέχτηκε είκοσι τρία χτυπήματα και κατέρρευσε στην βάση του αγάλματος του Πομπήιου.



Σάββατο 15 Μαρτίου 2014

Ο Μεγάλος δικτάτωρ


«Ο Μεγάλος δικτάτωρ» (1940) είναι η πρώτη ομιλούσα και ηχητική ταινία του Τσάπλιν, δεκατρία χρόνια μετά την εισαγωγή του ήχου στις ταινίες. Είναι μια ανελέητη πολιτική σάτιρα για την άνοδο του Χίτλερ και του ναζισμού. Η ταινία απαγορεύτηκε από τους Χίτλερ, Μουσολίνι και Φράνκο, ενώ ήταν υποψήφια για 5 Όσκαρ.

Η σκηνή που ο Τσάπλιν χορεύει μπαλέτο με την υδρόγειο θεωρείται σήμερα μια από τις σημαντικότερες στιγμές της κινηματογραφικής ιστορίας ενώ η ομιλία του κεντρικού ήρωα στο τέλος της ταινίας, όπου ο δημιουργός έμμεσα εκφράζει το όραμα του για την ανθρωπότητα, επίσης μνημονεύεται για το ανθρωπιστικό της μήνυμα. 



Ο Τσάπλιν είχε την ιδέα για τη δημιουργία της ταινίας όταν ένας φίλος του επισήμανε τη φυσική ομοιότητά του με τον Χίτλερ. Όταν έμαθε για την εθνικιστική και ρατσιστική πολιτική του, εκμεταλλεύτηκε την ομοιότητά τους ως πηγή έμπνευσης για να του «επιτεθεί». Άρχισε να νιώθει όλο και πιο άβολα μιμούμενος τον Χίτλερ, όσο μάθαινε για τις εξελίξεις στην Ευρώπη. 



Η παραγωγή της ταινίας ξεκίνησε το 1937, όταν ακόμα δεν υπήρχαν πολλοί που πίστευαν πως ο ναζισμός συνιστούσε απειλή, ενώ το φιλμ κυκλοφόρησε το 1940, λίγο πριν η Αμερική μπει στο Β' Παγκόσμιο Πόλεμο. Όταν κυκλοφόρησε η ταινία, ο Χίτλερ απαγόρευσε την προβολή της σε όλες τις κατεχόμενες χώρες. Περίεργος όμως ο ίδιος για το φιλμ, παρήγγειλε μια κόπια μέσω Πορτογαλίας. 



«Θα έδινα τα πάντα για να μάθω τι σκέφτηκε για την ταινία», δήλωνε ο Τσάπλιν. Αργότερα σημείωνε πως αν γνώριζε την αληθινή διάσταση της ναζιστικής θηριωδίας «δε θα μπορούσε να αστειευτεί με τη φονική της παράνοια». Στις 15 Οκτωβρίου του 1940 έγινε η πρεμιέρα της ταινίας.

Στο βίντεο που ακολουθεί θα ακούσετε την ομιλία του Τσάρλι Τσάπλιν, στον επίλογο της ταινίας. Έχει χαρακτηριστεί ως η σπουδαιότερη ομιλία που έγινε ποτέ. Εικόνες του σύγχρονου κόσμου, συνοδεύουν την ομιλία αυτή.


"Λυπάμαι, αλλά δεν θέλω να γίνω αυτοκράτορας. Δεν είναι δική μου υπόθεση. Δεν θέλω ούτε να βασιλέψω, ούτε να κατακτήσω. Θέλω να βοηθήσω όλο τον κόσμο. Εβραίους, χριστιανούς, μαύρους, λευκούς. Όλοι επιθυμούμε την αλληλεγγύη. Να ζούμε με την ευτυχία των άλλων, και όχι με τη δυστυχία τους. Δεν θέλουμε ούτε να μισούμε, ούτε να περιφρονούμε.  

Υπάρχει χώρος για τον καθένα. Η Γη είναι πλούσια και μπορεί να θρέψει όλο τον κόσμο. Η ζωή μπορεί να είναι ελεύθερη κι ωραία, αλλά χάσαμε αυτό το μονοπάτι. Η πλεονεξία δηλητηρίασε τις ψυχές, ανύψωσε τους φραγμούς του μίσους, μας έχει καταδικάσει στη δυστυχία και στη σφαγή. Ορίζουμε την ταχύτητα, αλλά κλεινόμαστε στον εαυτό μας. Η εκμηχάνιση μας κάνει εξαρτώμενους από αυτήν. Η επιστήμη μας έκανε κυνικούς και άξεστους. 

Σκεφτόμαστε πολύ, αισθανόμαστε ελάχιστα. Περισσότερο κι από τις μηχανές, χρειαζόμαστε την ανθρωπιά. Πιο πολύ από την επιδεξιότητα, χρειαζόμαστε την καλοσύνη. Χωρίς αυτές τις αρετές, η βία θα κυριαρχήσει στη ζωή. Το αεροπλάνο και το ραδιόφωνο μας έφεραν κοντά. Η φύση αυτών των εφευρέσεων αξιώνει την καλοσύνη και την παγκόσμια αδελφοσύνη.  

Αυτή τη στιγμή, η φωνή μου φτάνει στα αυτιά εκατομμυρίων ανθρώπων, απελπισμένων γυναικών, παιδιών, που είναι θύματα ενός συστήματος που ξέρει μόνο να βασανίζει και να φυλακίζει αθώους ανθρώπους. Σε αυτούς που με ακούνε, λέω: Μην απελπίζεστε. Η τωρινή μας δυστυχία προήλθε από την πλεονεξία και τη σκληρότητα εκείνων που φοβούνται την πρόοδο του ανθρώπου. Το μίσος θα περάσει, οι δικτάτορες θα πεθάνουν, και η δύναμη που αφαίρεσαν από το λαό θα επιστρέψει σε αυτόν ξανά. Όσο οι άνθρωποι θα πεθαίνουν, η ελευθερία δεν θα κινδυνέψει.  

Στρατιώτες! Μην υπακούτε στους αγροίκους, που σας περιφρονούν και σας δυναστεύουν, που υπαγορεύουν τις πράξεις και τις σκέψεις σας! Που σας μεταμορφώνουν σε κοπάδι, σε κρέας για τα κανόνια. Μην υποχωρείτε μπροστά σε αυτά τα εκφυλισμένα όντα, στους εγκέφαλους και τις καρδιές των μηχανών! Δεν είστε ούτε μηχανές, ούτε κοπάδι, είστε άνθρωποι! Φέρτε την αγάπη μέσα στις καρδιές σας και όχι το μίσος! Μόνο οι εκφυλισμένοι μισούν!  

Στρατιώτες! Μην αγωνίζεστε για τη σκλαβιά, αγωνιστείτε για την ελευθερία! Ο άγιος Λουκάς γράφει: «το βασίλειο του Θεού είναι μέσα στον άνθρωπο». Όχι σε έναν άνθρωπο, όχι σε μια ομάδα ανθρώπων, αλλά σε όλους τους ανθρώπους! Σε εσάς! Εσείς είστε ο λαός που έχει τη δύναμη, να δημιουργεί τις μηχανές, να δημιουργεί την ευτυχία! Εσείς ο λαός, έχετε τη δύναμη να εμπνεύσετε μια όμορφη κι ελεύθερη ζωή, να κάνετε αυτή τη ζωή μια υπέροχη περιπέτεια!  

Στο όνομα της δημοκρατίας, ας χρησιμοποιήσουμε αυτή τη δύναμη για να ενωθούμε! Να αγωνιστούμε για ένα καινούργιο κόσμο, με ευκαιρίες και δουλειά για όλους, μέλλον για τους νέους, ασφάλεια για τους ηλικιωμένους.  

Με αυτή την υπόσχεση, οι αγροίκοι πήραν την εξουσία. Είπαν ψέμματα! Δεν κράτησαν το λόγο τους! Οι δικτάτορες ελευθερώνουν τον εαυτό τους, αλλά υποδουλώνουν το λαό. Ο αγώνας μας είναι να κάνουμε πράξη αυτές τις υποσχέσεις!  

Να ελευθερώσουμε το λαό, να σπάσουμε τους εθνικούς φραγμούς, να καταργήσουμε την πλεονεξία, το μίσος και τη μισαλλοδοξία. Να αγωνιστούμε για ένα κόσμο δικαίου, όπου η επιστήμη και η πρόοδος θα φέρουν ευτυχία σε όλους! Στρατιώτες! Στο όνομα της δημοκρατίας, ας ενωθούμε!"